Jaka szlifierka do mebli?

Szlifierka oscylacyjna, mimośrodowa, taśmowa, wrzecionowa, kątowa – jak nie zginąć w gąszczu nazw i typów? Co wybrać na początek przygody z meblami, które parametry są kluczowe dla szybkiego i wygodnego szlifowania mebli? 

Zacznijmy od typów szlifierek

Szlifierka to wydatek od kilkuset do kilku tysięcy złotych. Warto dokonać świadomego wyboru, ponieważ źle dobrane narzędzie to prosta droga do frustracji i nieefektywnej pracy. Na początek zapoznaj się z podstawowymi typami szlifierek, żeby wiedzieć, którą do czego się stosuje.

oscylacyjna	mimośrodowa	taśmowa	stołowa (wrzecionowa, taśmowa)	kątowa
stopy trójkątne, kwadratowe lub prostokątne ruch wahadłowy góra-dół (oscylacyjny)	stopy okrągłe o różnych średnicach ruch wahadłowy i ruch obrotowy	taśma bezkońcowa nałożona na rodzaj walca ruch obrotowy taśmy	szliferka stojąca z wrzecionami na taśmy bezkońcowe lub tuleje ruch obrotowy taśmy	oparta o system tarcz o różnych krawędziach, praca krawędzią boczną ruch obrotowy tarczy

ogólne zastosowanie

do szlifowania mniejszych i delikatnych powierzchni bardziej precyzyjna

do szlifowania większych płaskich i nierównych powierzchni

do szlifowania zgrubnego dużych płaskich, powierzchni

do obróbki precyzyjnej i małych elementów, łuków, krawędzi

do cięcia, postarzania, żłobienia słojów, zgrubnego oczyszczania

jakie powłoki czyści na meblach?

surowe drewno fornir  lżejsze powłoki lakiernicze

powłoki lakiernicze, farbę, surowe drewno lub fornir

powłoki lakiernicze surowe drewno

mniejsze elementy, łuki, elementy konstrukcji, krawędzie

powłoki lakiernicze surowe drewno

do jakich miejsc na meblach?

małe meble trudnodostępne miejsca – narożniki, złącza konstrukcji

powierzchnie płaskie, łagodne łuki i zaokrąglenia (nasadki z gąbki)

duże powierzchnie płaskie

łuki, krawędzie, wsporniki, nogi, uchwyty, małe elementy dekoracyjne

postarzanie blatów

Szlifierka oscylacyjna a mimośrodowa

Szlifierki oscylacyjne i mimośrodowe są podstawowymi szlifierkami do mebli. Różnią się kilkoma ważnymi parametrami, ale najważniejszy z nich to rodzaj wykonywanego ruchu, co wpływa na siłę czyszczenia.

oscylacyjne (różne kształty stopy – prostokąt, kwadrat, trójkąt)	mimośrodowe (stopa okrągła
ruch oscylacyjny – czyli ruch wahadłowy przód-tył. Ruch ten generuje dużą liczbę drgań, które dla szlifierek tego typu wahają się w granicach 19-27 tys na min	ruch wahadłowy i ruch obrotowy stopa obraca się wokół własnej osi i dodatkowo wykonuje ruch wahadłowy, czyli wychyla się na boki podczas robienia kółek.  parametry ruchu obrotowego: prędkość obrotowa / min – z reguły 8-12 tys/min
skok oscylacji ruch oscylacyjny ma niewielką amplitudę, czyli taki parametr wskazujący na maksymalne wychylenie ruchu – od 1-2,5 mm	skok mimośrodu dzięki ruchowi obrotowemu skok szlifierek mimośrodowych jest większy i wynosi od 2 do 5 mm
	wymuszanie ruchu obrotowego szlifierki mimośrodowe dwufunkcyjne – wyposażone dodatkowo w funkcję wymuszania ruchu obrotowego talerza za pomocą okresowo włączanej przekładni zębatej

Jak to wpływa na skuteczność szlifowania

jeden typ ruchu – mniejsza agresywność, nie usuwa tak szybko powłok, ale dokładnie szlifuje surowe drewno

dwa rodzaje ruchu, w tym duży możliwy skok mimośrodu – to oznacza większą skuteczność ale też agresywność i siłę szlifierki

Jak wybierać szlifierkę do mebli?

Nie ma jednej uniwersalnej szlifierki do wszystkiego, która będzie tak samo efektywna przy każdej czynności. Trzeba sobie odpowiedzieć na pytanie o wiek, wielkość mebla oraz o etap, na którym najbardziej się przydaje.

WIEK MEBLA – dobierz właściwą technikę

Meble antyczne, przedwojenne, kryte patyną – jeżeli chcemy zachować ich autentyczny charakter szlifowanie może doprowadzić do jego zniszczenia i diametralnej zmiany wyglądu. Te meble były często zabezpieczane olejem, woskiem lub politurą. Lepszym wyborem w usuwaniu ich powłok jest mycie chemią – zmywaczami do powłok lub spirytusem (politura), ewentualnie skrobanie. Te produkty usuwają powłoki, bez głębokiego naruszania warstwy drewna.

Meble lakierowane, powojenne – kiedy dążymy do odsłonięcia naturalnego drewna lub forniru – tu szlifierka ma zastosowanie. Więcej na ten temat w kolejnym punkcie. 

Więcej o innych metodach oczyszczania mebli znajdziesz w tych artykułach:

Jak używać cyklin do oczyszczania mebli?

Środki chemiczne do usuwania powłok

ETAP PRACY Z MEBLEM – dobierz rodzaj szlifierki i gradację papieru do etapu pracy

W renowacji mebli mamy 3 zasadnicze etapy, na których możemy sięgnąć po szlifierkę

Usuwanie starego lakieru lub farby (meble raczej powojenne lub już przez kogoś odnawiane) gradacje 40, 60, 80	Często okazuje się, że bardziej efektywne będą inne metody jak np.  opalanie farby, lakieru chemoutwardzalnego,  skrobanie cykliną lub skrobakiem,  chemia do usuwania farb. poza tym pracując na całej konstrukcji mebla złożonego często mierzymy się z problemem trudnodostępnych miejsc. Jeżeli chcemy na tym etapie używać szlifierki to należy robić to na meblach drewnianych lub krytych grubym fornirem/obłogiem oraz sięgać po mocne szlifierki do zgrubnego szlifowania: taśmowa, mimośrodowa ze skokiem 5
Oczyszczanie zabrudzeń na surowym drewnie lub fornirze  – śladów po bejcy, plam, uszkodzeń, wgniotków gradacje 100-120	Na tym etapie szlifierka jest bardzo przydatna i znacznie przyspieszy pracę, ale nie zrobimy nią wszystkiego, często doczyszczamy miejsca ręcznie lub za pomocą specjalnych padów. Sprawdzą się szlifierki mimośrodowe i oscylacyjne, szybszą szlifierką jest mimośrodowa ze skokiem 3, a oscylacyjna typu delta przydaje się do miejsc trudnodostępnych.
Wykańczanie powierzchni pod środki barwiące i zabezpieczające gradacje 150, 180, 240 (zależy od metody zabezpieczenia	bardzo przydatna i przyspiesza pracę, ponieważ na całym meblu stosujemy ten sam nacisk i szybciej korygujemy niedoskonałości Szlifierki mimośrodowe, oscylacyjne

Skok mimośrodu

To kluczowy parametr dla szlifierek mimośrodowych, skok 5 oznacza, żę szlifierka będzie bardziej agresywna, szybciej zbierze materiał, ale też zostawi ślady kółek na powierzchni. Nie widać ich na surowym drewnie ale wyjdą nam po barwieniu lub zabezpieczaniu.

Dlatego mając szlifierkę ze skokiem 5, pamiętajmy, że jest ona do zbierania zabrudzeń i starych powłok głównie z mebli drewnianych, a po jej użyciu należy zmieniać papier co gradację i najlepiej mieć drugą szlifierkę z mniejszym skokiem, np. 3 lub 2,5.

Skok z reguły jest oznaczany na górze szlifierki lub w opisie technicznym.

UWAGA NA FORNIR = szlifowanie ręczne zamiast mechanicznego

Fornir fornirowi nierówny, starsze meble często były kryte grubszym obłokiem powyżej 1 mm i w takiej sytuacji mamy margines bezpieczeństwa. Przy bardzo cienkich okleinach należy ostrożnie pracować ze szlifierką lub z niej zrezygnować ze względu na ryzyko przetarcia. 

Bezwzględnie nie szlifujemy mechanicznie fornirów pofałdowanych, nierównych, bo w miejscach górek szlifierka zbierze nadmiar materiału razem z fornirem, a my będziemy mieć wyspy bez forniru. Przy pofałdowaniach należy najpierw dokleić fornir do podłoża, a dopiero potem doczyszczać.
Kolejną pułapką są krawędzie – jeżeli szlifierka nam się osunie lub są tam nierówności, bardzo szybko zrobimy zakola bez forniru.

WIELKOŚĆ MEBLA – dobierz wielkość i rodzaj stopy

Jeżeli pracujesz głównie na małych meblach, fornirze, albo ze stelażami siedzisk i zajmujesz się tapicerką, dobrym wyborem będzie szlifierka o niewielkiej stopie. 

Będą to szlifierki mimośrodowe – stopa 125 mm lub mniejsza, np. 90 mm jak szlifierka przekładniowa Rotex Festool. Ten model ma dwa ustawienia ruchu mimośrodowego. Zmieniając położenie zielonego pokrętła włączamy wymuszony ruch mimośrodowy, co powoduje że szlifierka zaczyna bardzo agresywnie zdzierać. Pewnym minusem w tym ustawieniu jest konieczność mocnego trzymania urządzenia, czasami nawet dwoma rękami. Możemy zawsze powrócić do lżejszego w działaniu zwykłego mimośrodu.

Dodatkowo ta szlifierka ma możliwość wymiany stopy na trójkątną i pracy jako szlifierka oscylacyjna.

Drugą opcją jest szlifierka mimośrodowa o stopie 125 mm, model ETS EC 125. W mojej pracowni podczas warsztatów jest to najchętniej wybierana szlifierka. Głównie dlatego że jest bardzo lekka, wygodna w prowadzeniu jedną ręką. Zdziera jednak słabiej powłoki lakiernicze i zabrudzenia z bejcy, ponieważ nie ma wymuszania ruchu obrotowego.

• jest to szlifierka wykańczająca, a więc pracujemy nią głównie na surowym materiale, po wstępnym pozbyciu się powłok innymi metodami.
• jest bardzo lekka i poręczna, dobrze się nią pracuje w każdej pozycji – bokiem, pod kątem, na mniejszych elementach.
• system miękkich przekładek na szlifierki mimośrodowe pozwala używać jej na zaokrągleniach podłokietników, oparć, nóg, a więc tą szlifierką bez problemu czyści się np. krzesła thonet, stelaże foteli itp. – bez ryzyka zmiany kształtu.

Kolejną szlifierką z małą stopą jest szlifierka oscylacyjna ze stopą w kształcie delty. Celowo delta a nie prostokąt, bo przydaje się bardzo dobrze w czyszczeniu 

• wnętrz szafek nocnych – szuflad, korpusów
• jeżeli stelaż nie jest rozklejony, to sprawdza się na stycznych

Jeżeli pracujesz na dużych gabarytach – komody, sekretarzyki, stoły, witryny itp. 

szlifierka mimośrodowa stopa 150 mm – jest bardzo duża różnica w tempie pracy, duża średnica znacznie przyspiesza szlifowanie. Model widoczny na zdjęciu oznaczony skokiem 5 to ETS EC 150.

Jak dobrać papiery do szlifierki?

„Jak najtaniej”. To jest naturalny odruch myślowy. Bo skoro papier ścierny za chwilę wyrzucimy, to po co przepłacać? 

Też tak kiedyś myślałam, do czasu, kiedy porównałam efektywność pracy po zastosowaniu odpowiedniego ścierniwa. Jeżeli czyszczenie blatu zajmowało ci godzinę, a dzięki dobremu papierowi zrobisz to w 15 minut, to bardzo szybko zrewidujesz swoje poglądy na cenę. 

Poniżej przykład szlifowania papierem granat do usuwania lakieru (jasnoniebieski, efekt 20 s szlifu po prawej stronie) oraz zwykłym. Szybkość i efektywność ścierania lakieru i bejcy z twardego buku jest zdecydowanie wyższa z użyciem papieru granat.

Rynek papierów ściernych jest bardzo duży i ciężko wyszukać odpowiednie parametry. Producenci wszędzie piszą, że papier nadaje się do drewna, ale diabeł tkwi w szczegółach: z czego jest zrobiony granulat i w jakim układzie: otwartym, pół otwartym czy zamkniętym. Do tego olbrzymie znaczenie ma ilość dziurek i czy pokrywają się z otworami na stopie szlifierki.

Na początek warto pamiętać o kluczowej sprawie rozmiaru i układu dziurek. Jeżeli dziurki z papieru nie pokrywają się z otworami na stopie szlifierki to po pierwsze pył nie jest prawidłowo odciągany (nawet jak nie masz odkurzacza, to pył jest wówczas odsysany do zbiorniczka), po drugie, pył osadza się na stopie i niszczy rzep, co w krótkim czasie spowoduje konieczność wymiany stopy.

Zapychanie się papieru

Największy problem ze źle dobranym papierem to jego szybkie zużycie poprzez tzw. szlichcenie się nasypu (zalepianie pyłem, tworzenie się grudek) i w konsekwencji brak efektywnej pracy. Zależy to oczywiście od rodzaju szlifowanego materiału, np. miękkie drewno, lakiery, powłoki olejowane – urobek szybko zapcha papier.

Nasyp to inaczej ilość ziarenek ściernych przyklejona do podłoża. 50% pokrycie oznacza, że nasyp jest luźny, otwarty. Nasypy otwarte stosuje się głównie do drewna – w ten sposób chroni się papier przed zapychaniem. 

otwarty (ok 50%)	półotwarty (ok 70%)	pełny (100%)
do drewna	uniwersalny	metale, kamień, szkło

 ZAPAMIĘTAJ! 

1. W oczyszczaniu mebli stosuje się głównie papiery z nasypem otwartym i półotwartym (papiery do drewna).
2. Wyjątkowo sięgamy po nasyp pełny (występuje np. w papierach z węglika krzemu), gdy usuwamy twarde lakiery. Minusem tych papierów jest jednak brak dziurek i duża ilość pyłu, który nie jest odprowadzany do odkurzacza.
3. Do usuwania lakierów miękkich używa się papierów otwartych lub półotwartych, ponieważ miękkie lakiery także szybko zalepiają papier.

Słaba efektywność ścierania

Inny częsty problem to nieefektywne ścieranie. Szlifujesz, szlifujesz, a zabrudzenia czy ślady po bejcy nie znikają. Tu kluczowe znaczenie ma budulec nasypu – ścierniwo, z którego wykonano część ścierną papieru. Najtańsze papiery są robione z nasypu korundowego, czyli tlenku glinu ale w wersji bazowej. Dużo lepszą efektywność uzyskamy szlifując materiałem z dodatkiem cyrkonu, ceramiki, węgliku krzemu. 

Tak duży wybór spoiw wynika z faktu, że papier ścierny stosuje się nie tylko do drewna, ale także do kamienia, metali, szkła, ceramiki, gumy, ścian itp., a każdy z nich ma inne właściwości. Przegląd ścierniw i ich zastosowanie zawiera poniższa tabelka.

spoiwo	kolor papieru	do czego?
korund  (elektrokorund)	brązowy	surowe twarde drewno, fornir miękki lakier
cyrkon  (elektrokorund cyrkonowy), nasyp samoostrzący	niebieski	twardy lakier (o wysokiej temperaturze topnienia)
ceramika  (elektrokorund ceramiczny), nasyp samoostrzący	kremowy	stal węglowa
węglik krzemu	czarny	przede wszystkim szkło, kamień, metale nieżelazne jak brąz i mosiądz, ale też usuwanie lakierów

 ZAPAMIĘTAJ! 

1. Co do zasady standardowym papierem do czyszczenia drewna i forniru jest ten z nasypem korundowym, pozostałe stosuje się w sytuacji silnych zabrudzeń lub ściągania powłok (gradacje od 36 do 80 i tylko z drewna).
2. Jeżeli chcesz usuwać mechanicznie twardy lakier – sięgnij po szlifierkę mimośrodową + krążek ścierny z cyrkonem lub węglikiem krzemu ALE nie rób tego na powierzchni fornirowanej – możesz razem z lakierem zedrzeć cienką powłokę.
3. Jeżeli chcesz usuwać miękki lakier – sięgnij po szlifierkę mimośrodową, oscylacyjną lub spróbuj ręcznie – papier z korundu, a jak nie zadziała – ceramiki lub węglika krzemu – uwaga na powierzchnie fornirowane!
4. Jeżeli czyścisz surowe drewno – wystarczy papier z korundu (brązowy), chyba że drewno jest mocno zabrudzone i wymaga zdjęcia sporej warstwy (np. wżartej plamy) – wybierz papier  cyrkonowy lub z nasypem ceramicznym. 
5. Uważaj jednak na zbyt agresywne ściąganie warstw drewna, bo możesz zmienić kształt mebla!

Bezpieczeństwo szlifowania

O tym mówi się mało w kontekście szlifierek, ale jest to kluczowe dla naszego zdrowia. Pyły drzewne są oficjalnie uznawane za produkt rakotwórczy oraz przyczyniający się do powstawania innych chorób układu oddechowego. Odsyłam was do bardzo ciekawego filmu Maćka na kanale Rob in Wood, gdzie są podane konkretne badania i przykłady.

Podstawowym narzędziem chroniącym nas przed pyłem jest odkurzacz z filtrem klasy M. Właśnie klasa filtracji ma ogromne znaczenie, bo zwykły odkurzacz warsztatowy przepuszcza ok 50% pyłów. Dopiero dobranie właściwych filtrów i systemu odciągu pyłów w samej szlifierce to sukces eliminacji zanieczyszczeń na poziomie 95%. 

Absolutnym liderem w ofercie odkurzaczy jest marka Festool. Do wyboru 3 klasy filtracji pyłów (L – duże pyły budowlane, M – pyły drewniane, H – pyły wysoko niebezpieczne, np. azbest), różne rozmiary odkurzaczy dopasowane do potrzeb, oraz bardzo duży wybór akcesoriów jak worki, specjalne pokrowce na rurę i kable czy separator dużych pyłów. Ja korzystam z wersji CTM midi, który jest bardzo lekki, zwrotny i łatwo go przechowywać czy przewozić.

W pracowniach i garażach sprawdzi się także specjalne urządzenie pochłaniające pyły, czyli rodzaj dużego przenośnego filtra, który oczyszcza pomieszczenie na bieżąco w trakcie pracy, np. szlifowania ręcznego. Takim urządzeniem jest sys-air marki Festool. Warto o tym pomyśleć, gdy zakładasz pracownię i masz szansę na dofinansowanie do zakupu sprzętu.

Podsumowanie

Po przeczytaniu tego artykułu możesz mieć uczucie jeszcze większego zamętu, bo ilość możliwości jest przytłaczająca. Dlatego zrobiłam małe subiektywne podsumowanie, jak podejść do zakupu szlifierki i w jakiej kolejności rozbudowywać swoje narzędziowe zaplecze.

Oto lista typów szlifierek według kolejności – od najbardziej uniwersalnych do specjalistycznych i w tej kolejności warto podejść do zakupów:

1. Mimośrodowa wykończeniowa, ze skokiem 2,5-3 – to podstawowa szlifierka do doczyszczania i wygładzania drewna pod jego barwienie i zabezpieczanie. Stare powłoki lakiernicze też nią ściągniemy, chociaż potrwa to dłużej. Pamiętaj, że można je ściągać innymi metodami jak skrobanie, opalanie czy chemia.

2. Oscylacyjna typu delta – meble to gotowe (czytaj – sklejone)  produkty, pełne zakamarków, kątów i stycznych. Nie zawsze rozbijemy je na elementy konstrukcyjne, więc szlifierka delta jest takim must have w warsztacie.

3. Mimośrodowa zgrubna (przekładniowa lub ze skokiem 5) – dla tych, co nie lubią skrobania, chemii i opalania ta szlifierka będzie bardzo przydatna w ściąganiu lakierów i farb, pod warunkiem dobrania właściwego papieru ściernego, który nie będzie się szybko szlichcił. Sprawdzi się jednak przede wszystkim na meblach drewnianych lub z grubym obłogiem.

4. Mimośrodowa przekładniowa z małą stopą – bardzo mocna ale równocześnie mała szlifierka (9 cm średnicy), która doskonale sprawdza się w czyszczeniu stelaży krzeseł i foteli. Polecana dla tapicerów. 

5. Taśmowa – dla osób specjalizujących się w stołach, drzwiach, kredensach, dużych szafach itp. to będzie nawet szlifierka pierwszego wyboru, ze względu na dużą stopę oraz efektywność w zdzieraniu powłok, ale uwaga na fornir!

6. Taśmowa stołowa (lub w wersji z wrzecionami) – do pracy z detalami ale też ze stelażami krzeseł – duża łatwość w czyszczeniu zdemontowanych nóg.

Na tej liście nie ma szlifierki kątowej, bo moim zdaniem jest to urządzenie marginalne w renowacji mebli. Jego przeznaczeniem jest radzenie sobie z twardym materiałem jak metal. Służy do bardzo zgrubnego oczyszczania, przecinania, przyda się głównie do postarzania drewnianych blatów. Samo ściąganie nią powłok będzie ryzykowne – bardzo łatwo może zmienić np. kształt podłokietników.

Post powstał we współpracy z marką Festool, która jest partnerem warsztatów renowacyjnych w pracowni Odnawialnia. Są to szlifierki premium, rekomendowane dla wymagających użytkowników, polecane w pracowniach i podczas warsztatów. Wszystkie opisane parametry mają uniwersalne zalecenia i są istotne w wyborze każdej szlifierki, niezależnie od producenta.